بررسی بی‌‌انگیزگی نسبت به درس در دانش‌‌آموزان

مقدمه

دانش‌‌آموزی بعد از وقت‌‌گذرانی‌‌های گوناگون سراغ درس و کتابش می‌‌رود، بعد از چند دقیقه تورّق و مطالعه سرسری کتابش را می‌‌بندد و سراغ گوشی‌‌اش می‌‌رود اما بعد دوباره عذاب وجدان گرفته و باز کتابش را در دست می‌‌گیرد. اینها همه نشانه‌‌های یک دانش آموز بی‌‌انگیز است. اگر دقت کرده باشید وقتی کاری را با دل و جان انجام بدهید هم متوجه گذر زمان نمی شوید و هم نتیجه همانی می‌‌شود که خواهانش بودید. پس انگیزه در هر کاری خصوصاً درس‌‌خواندن یا مطالعه از فکت ‌‌های مهم و تأثیرگذار است.

در این مقاله راجع به اینکه انگیزه اصلاً چیست و برخی علائم و علل بی انگیزگی صحبت می کنیم و در پایان چند راهکار را برمی شماریم.

آنچه خواهید خواند:

• انگیزه چیست؟
• علائم بی انگیزگی دانش آموزان
• برخی علل بی انگیزگی در دانش‌‌آموزان
• راهکارها
• سخن پایانی

انگیزه چیست؟

انگیزه و علاقه عامل و احساسی درونی است که به رفتار ما جهت می‌‌دهد و مانند پادزهری ما را در برابر سختی‌‌ها و مشکلات مقاوم می‌‌ کند. فرض کنید شما به جای عمل به رفع تکلیف با علاقه درس بخوانید و انگیزه داشته باشید قطعاً هر روز را با انرژی آغاز خواهید کرد و آمادگی مقابله با سختی های پیش ‌‌رو را خواهید داشت.

علائم بی‌‌انگیزگی

نداشتن هدف: بسیاری از دانش آموزان هدف مشخصی برای خود تعریف نکرده‌‌اند به همین دلیل هیچ نقطه قابل انتظاری هم نمی توانند برای خود ترسیم کنند و در نتیجه سردرگم می‌‌شوند و نمی فهمند اصلاً برای چه چیزی باید تلاش کنند.

نداشتن تمرکز: در قرن 21 شاهد پیشرفت تکنولوژی و به دنبال آن افزایش دسترسی مردم به شبکه های مجازی و بازی های کامپیوتری هستیم. بیشتر مردم و بچه ها جذب این شبکه ها و بازی ها شده و وقت و تمرکزشان را صرف فعالیت دراین برنامه ها می‌‌کنند. وقتی دانش آموزی تمام وقت و انرژی اش را صرف فضای مجازی کرد دیگر نمی تواند در مسائل دیگر (درس خواندن) تمرکز کافی داشته و آنها را به خوبی به انجام برساند. درنتیجه نسبت به انجام آن بی انگیزه می‌‌شود.

ناتوانی آموخته شده: به شرایطی اطلاق می شود که در آن افراد طبق تجربه قبلی (سرکوفت‌‌ها، تحقیرها، ناکامی های مستمر و …)، به حالتی می رسند که دیگر کوشش را مساوی پیشرفت نمی دانند. آنها به این نتیجه رسیده‌‌اند و فکر می‌‌کنند هر کاری انجام دهند به موفقیت نمی‌‌رسند.

در روانشناسی، درماندگی آموخته شده یکی از مهم ترین دلایل بی انگیزگی دانش‌‌آموزان است.

از دلایل دیگر به اختصار می ‌‌توان از مقایسه و سلیقه‌‌های غلط مدرسه  نام برد که برخی رفتارها را تقویت و برخی را تنبیه می کند مثلاً برای گرفتن بهترین نمره شرایط رقابتی ایجاد می کند بدون توجه به استعدادها و توانایی های دانش آموزان و این باعث می شود دانش آموزانی که به رتبه های بالاتر نرسیدند دچار سرخوردگی و در نتیجه بی انگیزگی شوند و در نهایت ندانستن اهداف دروس. مثلاً دانش آموز نداند که درس تاریخ به چه دردش می خورد یا عربی را چرا باید بخواند؟

راهکارها

در اینجا به برخی راهکارهای مهم برای مقابله با بی‌‌انگیزگی در دانش‌‌آموزان اشاره می‌‌کنیم.

تلقین مثبت: همه ما عادت به غرزدن داریم «من این درس رو دوست ندارم» «اصلاً چرا باید شیمی بخونم» و … شاید فکر کنید با غر زدن خودتان را خالی می کنید اما در واقع شما در حال فرستادن این پیام هستید که تنبل و تن‌‌پرور و ناتوانید و اما دفعه بعدی که خواستید غر بزنید به خودتان یادآوری کنید که این کتاب قرار است مرا برای رسیدن به هدفم یاری کند.

تمرکز 10 دقیقه ای: با خودمان قرار بگذاریم که روی درسی که دشوار است فقط 10 دقیقه با حواس جمع و تمرکز مطالعه اش کنیم بعد از 10 دقیقه متوجه می شوید که این درس آنقدرها که فکر کردید بد نیست و در نهایت تصمیم می‌‌گیرید باز هم به مطالعه اش ادامه دهید.

با هم درس بخوانید: سعی کنید برای حفظ و جلب انگیزه به اتفاق یکی از دوستان خود مطالعه کنید و یا با او به مباحثه بپردازید.

یادداشت کردن مطالب دشوار: مطالب را بعد از یادگیری به زبان خودتان بنویسید. اگر به طور مستمر این کار را انجام دهید در پایان ترم یک جزوه کامل و مفید خواهید داشت.

از مطالعه شتاب‌‌زده خودداری کنید: کتاب را به قسمت های گوناگون قسمت کنید و بعد از فهم یک قسمت سراغ قسمت بعدی بروید.

 هدفتان را واضح کنید: (هر چه هدف واضح تر، انگیزه  بیشتر)

برای تعیین هدف نترسید و بلندپرواز باشید. مثلاً: من می خواهم در کنکور سال …………………. در رشته …………………. در دانشگاه …………………. قبول شوم.

محیط مطالعه را جذاب کنید: لازم نیست وسائل لوکس بخرید همین که یک گلدان روی میز بگذارید یا گاهی پنجره اتاق را باز کنید تا انرژی خورشید وارد شود کافی است.

به خودتان برسید: اگر دانش‌‌آموز تغذیه و استراحت کافی نداشته باشد توقع بیجایی است که انگیزه برای درس خواندن داشته باشد. فرض کنید شب گذشته نخوابیده اید و در حال بیهوش شدن هستید غذای درستی هم نخورده اید آیا با این تفاسیر حتی اگر  کوه انگیزه هم باشید رمقی برای ورق زدن کتاب دارید؟

سخن پایانی

انگیزه اول از همه با علاقه شروع می شود. جایی که علاقه باشد کنجکاوی و تمایل به یادگرفتن و دانستن هم بیشتر است. بنابراین زمانی که پایه های یادگیری در کسی وجود نداشته باشد هرچقدر که ذهنش را مجبور به یادگیری کند این فرایند هیچ گاه به این راحتی اتفاق نخواهد افتاد پس انگیزه مانند پایه ای برای تمام رفتارهای ما عمل می کند هر چقدر از استحکام بیشتری برخوردار باشد رفتاری که روی آن شکل می گیرد از انسجام و قدرت بیشتری برخوردار است.

اگر دانش آموزان عزیز به کلید طلایی انگیزه دسترسی پیدا کنند و یاد بگیرند که چطور با انگیزه درس بخوانند آن گاه درس خواندن برایشان جزئی از اعمال شاقّه به حساب نیامده و برایش از دل و جان مایه می گذارند و درنتیجه به فرجامی دلبخواه دست می یابند. یادمان باشد انگیزه موتور محرکه انسان است کافی است جرقه اش را بزنید آن وقت خودش همه کارها را پیش خواهد برد.

مريم مجاور

کارشناس ارشد روابط بین الملل، ویراستار علمی و ادبی و عضو تیم تولید محتوای انتشارات کتب آموزشی پیشرو (کاپ)