خستگی و راه‌های مقابله با این معضل همه‌گیر بین دانش‌آموزان

برای یک دانش‌آموز کنکوری، خستگی فکری، جسمی و روحی، باعث کند شدن حرکت و توقف در مسیر کنکور او می‌شود. معمولاً بعد از امتحانات دی ماه دانش‌آموزان به‌دلایل مختلف مانند دغدغه‌ و نگرانی‌های ناشی از کنکور دچار خستگی و دل‌زدگی می‌شوند. حتی دانش‌آموزان پشت کنکوری به‌خاطر مطالعه‌ی مداوم و طولانی‌مدتی که داشتند؛ تقریباً قبل از عید دچار خستگی می‌شوند. این خستگی و کسالت که از مطالعه‌ی مستمر به‌وجود می‌آید تعداد زیادی از داوطلبان کنکور را درگیر خودش می‌کند.

خستگی چیست؟

خستگی از عوامل بروز کم‌کاری و استرس و اضطراب است. پس باید برای حل آن از یک راه حل مناسب استفاده کنیم. باید نوع خستگی خودمان را مشخص کنیم و بفهمیم آیا یک خستگی جسمی داریم یا یک خستگی روحی. خستگی جسمی می‌تواند ناشی از فعالیت و کار و تجمع اسید لاکتیک که مهم‌ترین عامل ایجاد خستگی در عضلات هست به‌وجود بیاید. البته همیشه می‌توان با استراحت و کشش عضلات، خستگی را برطرف کرد.

گاهی ممکن است خستگی ما از مطالعه باشد. پس می‌توانیم با توجه به میزان خستگی و نیرویمان، انرژی‌ای که برای مطالعه‌ی دوباره نیاز داریم مقداری به خودمان استراحت دهیم. استراحت می‌تواند از چند دقیقه تا چند روز باشد. حتی جای استراحت می‌توانیم کارهایی انجام دهیم که به نیروی فکری کمتری احتیاج داشته باشیم. ممکن است خستگی ما شدید نباشد و از درسی که در حال مطالعه‌‌ی آن هستم خسته شده باشیم. می‌توانیم به جای استراحت کامل، کتاب یا حتی مبحث مورد مطالعه‌ی خودمان را عوض کنیم و بحث ساده‌تری را برای مطالعه انتخاب کنیم. زمانی که احساس خستگی می‌کنید، پافشاری به ادامه‌ی مطالعه، هیچ کمکی به یادگیری شما نمی‌کند. چون احتیاج به تمرکز و تفکر دارد. پس نتیجه‌ی منفی به دنبال خواهد داشت.

دومین نوع خستگی، روحی و فکری می‌باشد. که ممکن است از اضطراب و استرس به‌وجود آید و در دانش‌آموزان کنکوری بسیار رایج است. حتی باعث می‌شود که با وجود به‌دست آوردن انرژی و نیروی روزانه، باز هم دانش‌اموز نتواند مطالعه‌ی خوبی داشته باشد.

مثبت‌اندیشی چه تاثیراتی دارد؟

مثبت‌اندیشی باعث می‌شود که نیروهای خوب و انرژی‌های خوب برای مطالعه و رسیدن به هدف ما را تشویق و یاری کنند. مثلاً می‌توانیم هر روز که از خواب بیدار می‌شویم روز خودمان را با یک جمله‌ی امیدبخش و تصویری زیبا شروع کنیم.

مثلاً می‌توانیم به خودمون بگوییم که ما باهوش، قوی و خوش‌شانس هستیم و می‌توانیم به اهداف خودمان برسیم. وقتی به مرور زمان این جمله‌ها در مغز ما تکرار شود همین باور در ما به وجود می‌آید. پس نسبت به قبل کمتر دچار خستگی می‌شویم و انگیزه‌ی درونی ما بالا می‌رود. یکی از موضوعات مهم توجه به تغذیه است. زمانی که دانش‌آموز شروع به مطالعه می‌کند فکر می‌کند باید به صورت افراطی این کار را انجام دهد و از زمان خودش نهایت استفاده را ببرد. به همین دلیل به تغذیه‌ی خودش توجه نمی‌کند و از تجدید قوا و غذاخوردن غافل می‌شود در حالی که توجه نکردن به تغذیه یکی از عوامل خستگی محسوب می‌شود.

آیا تغذیه هم در خستگی موثر است؟

در مقابل دانش‌آموزانی هم هستند که مواد غذایی پرکالری مصرف می‌کنند و فکر می‌کنند که در یادگیری مباحث کنکور به آن‌ها کمک می‌کند. این نکته را باید بدانید که استفاده از غذای زیاد یا مواد غذایی پرکالری یکی از عوامل مهم خستگی محسوب می‌شود. خیلی از دانش آموزان که عادت به مطالعه‌ی شبانه عادت دارند برای این که بیشتر بیدار بمانند؛ مواد کافئین‌دار مانند قهوه مصرف می‌کنند. مصرف زیاد کافئین هم باعث به وجود آمدن خستگی خواهد شد.

پس باید سعی کنید ساعت خواب و بیداری خودتان را به سمت بیداری در ساعات اولیه، مثلاً ۵ یا ۶ صبح سوق بدهید. ساعت خواب در ساعات اولیه‌ی شب، مثلاً ساعت ۹ تا ۱۰ شب اتفاق بیفتد. با این کار می‌توانید مصرف این مواد را به حداقل برسانید.

داشتن یک ساعت خواب منظم و استراحت کافی از خستگی شما جلوگیری می‌کند. دانش‌آموز کنکوری باید یک برنامه‌ی درسی با توجه به توان یادگیری خودش داشته باشد. بعد از مدتی مطالعه، دقایقی را استراحت کند. مثلاً وقتی یک ساعت مطالعه می‌کند ده دقیقه استراحت در برنامه خودش قرار دهد. این کار باعث می‌شود که خستگی دانش‌آموز کمتر شود و مغزش فرصتی برای طبقه‌بندی یادگیری‌ها داشته باشد.

میزان استراحت باید چقدر باشد؟

اگر دانش‌آموزی هستید که به‌طور پیوسته و مداوم مطالعه می‌کنید؛ باید زمان استراحت شما طولانی‌تر باشد. مثلاً هر یک ماه، یک روز به‌طور کامل استراحت کنید. یا بعد از دادن آزمون‌های آزمایشی یک روز کامل استراحت کنید. اصلاً استرس این را نداشته باشید که زمان خودتان را از دست می‌دهیم. چون مغز، زمانی که با استرس سپری کنید اطلاعات جدید را دریافت نمی‌کند.

اگر عادت به خواب بعدازظهر دارید و به مطالعه و یادگیری بهتر شما کمک می‌کند؛ می‌توانید چرت کوتاهی هم داشته باشید. اگر در زمان مطالعه، احساس خستگی کردید؛ بهتر است ۱۵ دقیقه از زمان خودتان را به انجام ورزش‌های سبک هوازی اختصاص بدهید. مثلاً تند قدم بزنید یا بالا و پایین بپرید. نرمش‌هایی را انجام بدهید که ضربان قلب شما را افزایش بدهد. با انجام این کار خون بیشتری به مغز شما می‌رسد و خستگی شما از بین می‌رود.

به عوامل محیطی توجه کنید.

از عوامل دیگری که ممکن است در شما ایجاد خستگی جسمی بکند؛ مناسب نبودن محیط مطالعه‌ی شماست. مثلاً نور، زیاد یا کم باشد یا اتاق و میز مطالعه‌ی شما شلوغ باشد. درس خواندن در رخت خواب یا روی مبل، همگی باعث خستگی و خواب‌آلودگی زود هنگام در شما خواهد شد.. برای مطالعه، یک اتاق جدا و یک میز شخصی داشته باشید. میز مطالعه در کنج اتاق قرار بگیرد و شما زمانی که پشت میز می‌نشینید رو به دیوار باشید.

وقتی در محیط بسته برای مطالعه قرار می‌گیرید تا حد زیادی تمرکز شما را حفظ می‌کند. هر چیزی که باعث پرت شدن حواس شما مثل پوستر، مجله، کتب درسی یا تلفن شود را از اتاق خودتان بردارید و هر وسیله‌ی مورد نیاز برای مطالعه را روی میز خودتان قرار بدهید. نور اتاق خواب، باید کافی و تلفیقی از نور سفید و زرد باشد. اگر میز مطالعه ندارید روی صندلی بنشینید و درس بخوانید چون روی زمین زودتر خسته می‌شوید.

تکنیک‌های مطالعه، از نان شب واجب‌تر

دانش‌آموز ممکن است تکنیک‌های صحیح مطالعه را نداند و همین امر باعث خستگی او شود. نداشتن برنامه‌ریزی درست و شیوه‌های درست مطالعه، سوال نکردن و یادداشت‌برداری نکردن، نداشتن دسته‌بندی درست بین مباحث مرتبط یا مباحث سخت یا آسان، همگی از عواملی هستند که اگر دانش‌آموز از آن‌ها اطلاع نداشته باشد؛ زودتر خسته می‌شود. دانش‌آموز باید سعی کند از یک مشاوره یا معلم، تکنیک‌ها و فنون صحیح مطالعه را یاد بگیرد. از بروز خستگی و دل‌زدگی در خودش جلوگیری کند. باید تلاش کنید که ناامیدی را از خودتان دور کنید و انگیزه و انرژی را برای مطالعه در خودتان ایجاد کنید.

هیچ‌وقت در مسیر یادگیری، خودتان را سرزنش نکنید. اگر در مسیر یادگیری به خودتان اطمینان داشته باشید و درست پیش روید. حتی اگر هوش و استعداد کمتری نسبت به بقیه‌ی افراد داشته باشید نتیجه‌ی کار شما بسیار بهتر خواهد بود. مثبت فکر کنید و به خودتان روحیه دهید و تلاش کنید در این صورت حتی سخت‌ترین دروس را هم به‌خوبی یاد خواهید گرفت.

اگر به کنکور به عنوان تنها هدف زندگی نگاه کنیم یا آن را یک غول بی‌شاخ و دم ببینیم که باید از سر راه برداریم. استرس، اضطراب، ناامیدی و در نتیجه خستگی به سراغ شما می‌آید. باید سعی کنید که تفکر خودتان را عوض کنید و باور داشته باشید که کنکور یک شیر بی یال و کوپال و یک آزمون است که باید در زمان طولانی‌تر برای آن برنامه‌ریزی و مطالعه کنید و محکم قدم بردارید.

علیرضا احمدی